Stratejik planlama ikinci dünya savasından sonra gündeme gelen ve değişik aşamalardan geçen bir yönetim anlayışıdır. Özellikle 1980’li yıllarda, iş çevresinde artan belirsizlik ve karmaşa nedeniyle işletmelerde çeşitli sorunlara neden olan değişimlerin artması, bir yönetim fonksiyonu olarak stratejik planlamanın, artan olumsuz faktörlerin üstesinden gelebilmek amacıyla tasarlanmıştır.
Stratejik planlama kuruluşların mevcut durum, misyon ve temel ilkelerinden hareketle geleceğe dair bir vizyon oluşturmaları, bu vizyona uygun hedefler saptamaları ve ölçülebilir göstergeler geliştirerek, başarıyı izleme ve değerlendirmeleri sürecini ifade eden katılımcı ve esnek bir planlama yaklaşımıdır
“Stratejik planlama, bir işletmenin amaçlarını seçip, amaca ulaştırıcı belirli hedeflerin başarılması için oluşturulan stratejik programlar olup; bu programlar ile politikaların uygulanmasını sağlayıcı gerekli yöntemleri seçmektir (Stoner, 1993)”
Stratejik planlama bir yönetim aracıdır ve süreçtir. Diğer yönetim araçları gibi, örgütün daha iyi iş yapmasına, örgüt çalışanlarının aynı hedefler için çalışmasını sağlamaya ve değişen çevre şartlarına uyum göstermesine yardım eder.
Stratejik planlama; örgütün daha iyi iş yapmasına, örgüt çalışanlarının aynı hedefler için çalışmasına ve değişen çevre şartlarına uyum sağlamaya yardımcı olur.
Stratejik planlama bir örgütün hızla değişen bir çevrede artan rekabet ortamında üstünlük elde etmesi ve varlığını sürdürüp gelişebilmesi açısından uygulanması gereken yönetsel işlerin en önemlisidir. Genel bir tanımla stratejik planlama; işletmenin geleceğine ve yapısal değişikliklerine yönelik, misyonunu ve tüm hedeflerini belirleyip, bulunduğu çevrede ve faaliyet ortamındaki durumunu dikkate alarak, kurum için uygulanabilir olan alternatifler arasından birini seçerek uygulamaya koymak üzere yapılan plandır.
Stratejik planlama, işletmenin güçlü ve zayıf yönlerinin ışığı altında çevresel fırsat ve tehditleri değerlendirecek etkin bir yönetim için uzun vadeli planlar geliştirmek olarak tanımlanabilir
Stratejik planlama, öncelikleri tespit ederken örgütün güçlü ve zayıf olduğu yönleri ve koşulların yarattığı fırsatlar ile tehditleri de hesaba katmayı gerektirmektedir.
Stratejik Planlamanın Yararları
Yöneticiler hızlı değişim sürecinin yaşanması ve rekabet ortamının artması nedeniyle, tüm bu değişiklikleri hesaba katarak, önceden tedbir almak ve avantaj elde etme ihtiyacı duymuşlardır. Bu ihtiyaç nedeniyle stratejik planlama, örgütler için vazgeçilmez bir kavram haline sokmuştur.
Örgütler içinde bulundukları çevreyle yakından etkileşim halindedir ve varlıklarını sürdürebilmeleri ancak bu çevrenin ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılayabilmelerine bağlıdır. Bu bağlamda stratejik planlama; değişimlerin sürekli takip edilerek gerekli değişimlerin önceden hesaplaması ve zamanında yapması ile çevrenin beklentilerinin karşılanmasına örgüte önemli yararlar sağlar.
Bilim, teknoloji ve iletişim alanları son derece büyük bir hızla gelişmekte ve değişmektedir. Gelişmelerin bu denli hızlı yansıması çevrenin beklentilerinden de hızlı bir değişim yaratmaktadır ve örgütlerin ancak bu beklentileri karşılayabildikçe ayakta kalabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle stratejik planlamanın her türlü bilimsel ve teknoloji değişikliği dikkate alması, örgütlere avantaj sağlamaktadır.
Stratejik planlama süreçleri ile performansın olumlu yönde etkilendiği bilinmektedir. Stratejik planlama ile kişiler daha akıllıca kararlar alabilmekte, amaçlarına daha hızlı ulaşabilmekte, şirkete ve müşterilere ölçülebilir bir değer yaratmaları mümkün olabilmektedir (Meers ve Robertson, 2007). Diğer yandan stratejik planlama dış çevreye verdiği önem nedeniyle toplum ile örgüt arasında bir iletişim köprüsü oluşturmakta ve buna bağlı olarak örgütün toplumu, toplumun da örgütü daha iyi anlamasını sağlamaktadır.
Stratejik Planlamanın Diğer Planlama Türlerinden Farkı
Örgütü bir bütün olarak değerleyen stratejik – planlama, örgüte yön verici kuralları kapsamakta ve örgüt içinde yapılan diğer planlara rehber olmaktadır. Bu bağlamda stratejik -planlama diğer planlama türlerinden farklı özellikler taşımaktadır. Bu farklılıklar şu şekilde sırlanabilir;
Stratejik – planlama uzun vadeli bir planlamadır ancak her uzun vadeli planlama stratejik – planlama değildir. Bununla birlikte stratejik – planlama uzun vadeli plana göre daha esnek, yeniliklere ve beklenmeyen durumlara daha kolay adapte olabilecek bir yapıdadır.
Stratejik planlar işletmenin uzun faaliyet dönemleri için hazırlanır. Diğer planlar ise stratejik planların ayrıntılarını ve onu gerçekleştirmeye yardım etmek amacıyla hazırlanır. Bununla birlikte stratejik – planlama büyük sorumluluk gerektirdiğinden, stratejik kararlar tepe yönetim tarafından alınır.
Stratejik planlamayı örgütün anayasası, diğer planlar da bu anayasa çerçevesinde yapılan kanunlar olarak ifade edilebilir. Stratejik – planlama diğer bütün planlara göre daha fazla eyleme yöneliktir, diğer bir ifadeyle proaktiftir. Ancak diğer plan türleri yeni olaylarla karşılaştıktan sonra tekrar düzenleme ihtiyacındadır, yani reaktifdir.