Ticari kaygının bulunmadığı boş zaman ve rekreatif organizasyonların yanı sıra içerisinde çeşitli ticari
amaçları barındıran boş zaman ve rekreatif organizasyonlar da bulunmaktadır.Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları Günümüzde ticari işletmeler tarafından düzenlenen boş zaman ve rekreasyon organizasyonlarının sayısı gün geçtikçe artmakta ve çeşitlenmektedir. Bu çeşitlenmeye,
- Rekreasyonel turizm seyahati organizasyonları (tarihi alanlar, müzeler, temalı parklar vb.
geziler), - Macera rekreasyonu organizasyonları (doğa sporları, ekstrem sporlar),
- Spor, konser ve festival seyahati organizasyonları (yurt içi/dışı),
- Sosyal ve eğitim içerikli organizasyonlar (belediyeler ve okullarda yapılan uygulamalar),
- Özel spor merkezi organizasyonları (pilates, yoga, dans vb. kurs programları),
- Terapatik rekreasyon organizasyonları (hasta çocuklarla hayvan bakımı, atla tedavi, liderlik),
- Rekreatif alışveriş organizasyonları (alışveriş merkezlerinde reklam ve tüketici odaklı yapılan rekreatif organizasyonlar),
- Eğlence ve animasyon organizasyonları (gösteriye yönelik paket programlar, rekreasyon uzmanı
ihtiyacının karşılanması), - Rekreatif sanayi organizasyonu (rekreasyon içerikli piknik organizasyonu, grup dinamiği
çalışmaları, sportif grup etkinlikleri, iş verimini artırma vb.) örnek olarak verilebilir.
Boş zaman ve rekreasyonun sadece turizm endüstrisi içerisindeki eğlence ve animasyonla sınırlı olmadığı, bir çok sektörle bağlantılı olan boş zaman ve rekreasyon organizasyon çeşitliliğinin varlığı söz konusudur. Boş zaman ve rekreasyon endüstrisine var olan ya da katılacak olan yeni sektörler bu organizasyon çeşitliliğinin gün geçtikçe daha da artmasına katkı sağlayacaktır.
Ticari boş zaman ve rekreasyon organizasyonlarının gerçekleştirildiği alanlar ülke ekonomisine
oldukça önemli katkılar sağlayabilmektedir (Deler ve ark. 1997). Örneğin Amerika Seyahat Endüstrisi
Birliği yıl içerisinde Amerika’da yaşayan 50 milyondan fazla insanın organize spor karşılaşmalarına,
yarışmalara veya turnuvalara izleyici ya da katılımcı olarak katıldığını tahmin etmektedir (Daniels ve ark. 2004). 1997’de Amerika genelinde yapılan bir araştırmada rekreasyonel bot gezileri sekizinci en popüler aktivite olarak belirlenmiştir. Ulusal Marina Malzeme Üreticileri Birliği Amerika’daki Rekreasyonel bot kullananların 1999 yılında bot ve ilgili malzemeler için 23 milyar dolar harcadığını tahmin etmektedir. Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları hakkında yapılan araştırmalar şu şekildedir;
Yine Michigan’da zevk için bot gezisi yapan kişilerin 1998 yılında 635 milyon dolar harcadıkları tahmin
edilmektedir (Lee, 2001). Amerika’da birçok kişiye iş imkânı sağlayan ve yılda 370 milyondan fazla
kişinin ziyaret ettiği Ulusal Parklar, Philadelphia’da ki iki stadyumda gerçekleştirilen konser ve spor
karşılaşmalarından yılda yaklaşık 525 milyon dolar gelir elde edilmektedir (Kraus ve Curtis, 1990).
Günümüzde rekreasyonel spor faaliyetlerinin bulunduğu otellere sadece bir spor aktivitesi ile uğraşmak
için gelen kişiler dahi bulunmaktadır. Örneğin, merkezi Fransa da bulunan bir şirket, katamaran, rüzgar
sörfü, kano, kanyon geçişi v.b. aktiviteleri uygulamak isteyen kişilere, dünyanın değişik bölgelerinde bu
aktiviteleri uygulayabilmeleri için ücret karşılığında bir fırsat sunmaktadır. Benzer çalışmalar Türkiye’de
de bulunmaktadır. Özellikle Antalya bölgesinde ticari işletmeler ve oteller tarafından raftig, trekking,
kaya tırmanışı, yamaç paraşütü, ATV turları, dalış, su sörfü, rüzgar sörfü ve katamaran gibi alternatif
organizasyonlar gerçekleştirilmektedir. Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları konusuna gelecek olursak…
Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları
Türkiye’de yapılan çeşitli rekreatif organizasyonlar sayesinde rekreasyon olgusunun gün geçtikçe
daha anlaşılabilir hale geldiği görülmektedir. Kar amacı güden ya da gütmeyen amaçların rekreatif bir
şekilde organizasyon kapsamında gerçekleştirilebileceği düşüncesi hem kamuda hem de Türk iş dünyası
içerisinde kabul görmeye başlamıştır. Bu sayede özel sektör tarafından büyük organizasyonlara verilen
destek artmış ve ticari amaçlara ulaşabilmek için rekreasyon bir araç olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu noktada kamu, finansal destek, ekipman ve uzman personel sağlayabilmek için özel sektörle ortak çalışmalar içerisine girebilmektedir. Bu sayede ortak çalışma komisyonları ve alanları oluşturularak topluma daha kapsamlı organizasyonlar sunulabilmektedir. Türkiye’de kamu ve özel sektör tarafından organizasyonlara verilen destek sayesinde toplum içerisinde rekreasyonel etkinliklerin yararlarından faydalanma isteği gün geçtikçe artmaktadır. Buna, birçok şehirde belediyeler veya özel sektör tarafından düzenlenen ulusal ve uluslararası festivaller (Büyük Ankara Festivali, Kemaliye Uluslararası Doğa ve Spor Şenlikleri, Samsun Uluslararası Halk Dansları Festivali, Uluslararası Ölüdeniz Hava Oyunları Festivali vb.) örnek olarak verilebilir. Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları
Rekreasyonel Turizm Seyahati Organizasyonları
Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları ‘nın ilki Rekreasyonel Turizm Seyehati Organizasyonu diyebilir. Boş zaman ve rekreasyonel turizm etkinlikleri bireyler tarafından gönüllü olarak uygulanan, boş zaman boyunca istek ve tatmin duyarak yapılan, hoşa giden ve olumsuz etkisi olmayan faaliyetler bütünüdür (Shivers ve DeLisle, 1997). Leberman ve Mason (2002) rekreasyonel turizmi meydana getiren aşamaları; hızla artan insan nüfusuna bağlı olarak ortaya çıkan talep, talebi doğuran ihtiyaçlar ve ihtiyaçları karşılayabilecek arzın doğuşu bir başka ifadeyle rekreasyonel turizm alanına yatırım yapacak özel girişimcilerin ortaya çıkışı olarak ifade etmektedir. Boş zaman ve rekreasyon etkinliklerini turizmle ilgisi açısından şu şekilde sınıflandırmak mümkündür (Lawson ve Band-Bovy, 1977):
Yüksek düzeyde toplumsal kapsamlı aktiviteler
• Kültür ve sanat yönlü aktiviteler
• Sportif aktiviteler
• Genel açık alan aktiviteleri
Türkiye’de rekreasyonel turizm seyahati organizasyonlarının kapsamı içerisinde ürün olarak
pazarlanan etkinliklerin en yaygın örnekleri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından şu şekilde belirtilmiştir.
- Semt pazarları,
- Yöresel festivaller,
- El sanatları fuarları,
- Animasyon şirketlerinden alınabilecek çeşitli eğlence, sportif organizasyon vb. hizmetleri,
- Plaj işletmeleri,
- Fuarlar,
- Halk Eğitim Merkezleri, çeşitli meslek liseleri ve kursların düzenledikleri sergi ve satış yerleri,
- Ankara’daki Altınpark, Antalya’daki Beach park, Denizli’deki Delikliçınar ve Çamlık gibi
şehrin simgesi olmuş büyük park ve mesire yerleri, - Eğlence hizmetleri sunan restoran, kulüp, disko vb. yerler,
- Geniş bahçesi olan restoran ve kafelerin pazar brançları,
- Kırkpınar ve Karamürsel güreşleri gibi ülkemizde her yıl düzenlenen çeşitli yağlı güreş
turnuvaları, - Deve güreşleri,
- Yöresel at yarışları,
- Eşek, at ve deve safarileri (MEB, 2005).
Macera Rekreasyonu Organizasyonları
Macera rekreasyonu, sonuçların kesin olmadığı ve bu sonuçların katılımcılarca etkilendiği, genellikle
doğal bir çerçevede gerçekleştirilen, algılanan veya gerçekleşen tehlike elemanlarını kapsayan
rekreasyonel faaliyetlerdir (Ewert ve Hollenhorst, 1995). Macera rekreasyonu organizasyonları
incelendiğinde (Tablo 2.3), risk ve tehlike elemanları ile kesin olmayan sonuçları içerdiği görülmektedir.
Kesin olmayan sonuç kavramı, kumar oyunlarının doğasındaki şans ihtimali ile benzerdir. Macera
rekreasyonlarındaki sonucun belirsizliği, katılımcının becerisinden ve yaptığı hareketlerden dolayı
etkilenebilir. Faaliyetlerin gerçekleşmesi esnasındaki kötü hava ve taş düşmesi gibi şansa bağlı olaylar,
katılımcının kararıyla ilişkilendirilebilir (Ewert ve Hollenhorst, 1995). Böylece açık hava/macera
rekreasyonları için temel elemanlar olarak özel beceri ve risk kavramları öne çıkmaktadır. Macera turizmi ile ilgili çalışmalarda açık hava/macera rekreasyonlarının, macera turizmi için tamamlayıcı özelliği vurgulanmaktadır (Sung ve ark. 1997).
Macera rekreasyonunu diğer organizasyonlardan ayıran temel özellikler nelerdir?
Açık hava/macera rekreasyonları ile macera turizmi arasındaki tamamlayıcı ilişki nedeniyle, macera
turizmi kapsamındaki deneyimler, özel beceri ve risk elemanlarının karşılıklı etkileşimiyle
nitelendirilmektedir. Böylece, özel beceri ve risk macera turizmi için de temel kavramlar olarak kabul
görmektedir. Temel kavramların yapılabilecek bu eklemelerle, risk ve özel beceri kavramlarının etrafında toplanan geleneksel macera rekreasyonlarına ilave olarak, bilgi ve görgü arama kavramlarına dayalı bazı açık hava rekreasyon faaliyetleri de macera turizminin sınırları içinde yer alabilmektedir.
Macera turizminin temel elemanları olarak risk, özel beceri, bilgi ve görgü arttırma kavramlarının
benimsenerek, geniş bir alanda değerlendirmesi daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu durumda
katılımcıların bilgi ve görgü aramaları nedeniyle ne gerçek ne de algılanan risklerin hemen hiç birini
göstermeyen birçok ekoturizm faaliyeti de (örneğin, kuş gözlemciliği) macera turizmi olarak
sayılabilecektir. Bundan ayrı olarak, macera turizminin temel elemanlarından olan risk ve özel beceri
kavramları bağlamında, bazı macera turizm türlerinden (doğa yürüyüşü gibi) daha riskli olması da bir
tezat oluşturmaktadır. Macera turizminin kapsamının, gerek yapılan gerekse her geçen gün ortaya çıkan
yeni türlerin eklenmesiyle daha da genişleyeceği yüksek bir ihtimaldir (Gülcan, 2004). Böylece Tablo
2’de yer alan ve geleneksel macera rekreasyonlarına odaklı macera turizminin kapsamı daha da
genişleyecektir.
Bilgi ve görgü edinme kavramlarının macera turizminin temel elemanları arasında sayılabilmesi, risk
ve özel becerinin bu turizm türünün temel kavramları olduğu yönündeki pradigmayı değiştirmekte ve
macera turizminin kapsamını, bilgi edinme amaçlı ve nispeten düşük riskli açık hava faaliyetlerini
kapsayacak yönde genişlemektedir. Ancak diğer taraftan, açık hava/macera rekreasyonları ile macera
turizmi arasındaki tamamlayıcı ilişkinin varlığı da geçerlidir. Bu nedenle, macera turizminde faaliyetlerin doğası gereği, farklı derecelerdeki yaralanma ve ölüme neden olan kaza riski bu turizm türünün en önemli konularından biri durumundadır (Gülcan, 2004).
Spor, Konser ve Festival Seyahati Organizasyonları
Spor, konser ve festival seyahati organizasyonları, ticari boş zaman ve rekreasyon işletmeleri tarafından
spor, konser ve festival gibi boş zaman ve rekreasyon etkinliklerinin ürün olarak tüketiciyle
buluşturulmasına yönelik gerçekleştirilen etkinliklerin bütünüdür. Dünyada bu tür organizasyonlar yaygın olarak boş zaman ve rekreasyon ürünü olarak tüketiciler tarafından tüketilmektedir. Küreselleşen
günümüz dünyasında spor, konser ve festival organizasyonlarının seyirci kitlesi sadece organizasyonun
yapıldığı ülke ya da yerel bölge ile sınırlı değildir. Ülkeler arasındaki ulaşım ve iletişimin kolaylaşması
gerçekleştirilen büyük spor, konser ve festival organizasyonlarının seyirci profilini etkilemektedir.
Küreselleşsen dünyada neredeyse yabancı seyircisiz gerçekleşen spor, konser ve festival organizasyonu
bulunmamaktadır. Birçok spor, konser ve festival turisti büyük organizasyonlar için farklı ülkelere
seyahat etmektedir. Bu durum seyahat acentaları ve rekreatif organizasyon işletmelerinin portföylerine
spor, konser ve festival gibi büyük organizasyonları eklemesine sebep olmaktadır. Firmalar artık
müşterilerine daha ilgi çeken, heyecan veren ve aktivite odaklı organizasyonlar sunmaktadır. Büyük spor
organizasyonlarına Olimpiyatlar, Üniversitelerarası Kış/Yaz Olimpiyatları, Gençlik Olimpiyatları, Dünya
Şampiyonaları, Avrupa Şampiyonaları vb. organizasyonlar örnek olarak verilebilir.
Büyük organizasyonlara bir başka örnek ise konser ve festival seyahati organizasyonlarıdır. Dünya yıldızlarını canlı olarak izlemek, konser ve festival etkinliklerine katılmak isteyen milyonlarca insan bulunmaktadır.
Rock’n Coke Festivali, Uludağ Winterfest, Senseation White Partileri, Cannes Film Festivali, Rio
Karnavalı, İspanya Boğa Güreşi Festivali, Domates Festivali gibi rekreatif etkinlikler bu tür
organizasyonlardan sadece bir kaçıdır. Boş zaman ve rekreasyon işletmelerinin temel görevleri bu
organizasyona katılım sağlayacak olan bireylerin uluslararası ulaşımını, etkinlik alanına ulaşımını,
konaklamasını, yeme içme hizmetlerini, rehberlik hizmetlerini, etkinlik biletini ve vize işlemlerini
gerçekleştirerek müşterilerinin boş zamanlarını değerlendirmesine yardımcı olmaktır.
Spor Organizasyonlarının Önemi
Spor, konser ve festival organizasyonlarının arasında en önemli organizasyon türünün spor olduğu
ifade edilebilir. Çünkü büyük spor organizasyonlarının turizm hareketliliği, medyada yer alma ve
uluslararası tanınırlık potansiyeli yaratacak devasa bir güce sahip olduğu gözden kaçmamalıdır (Bowdin
ve ark., 2002; Chalip, 2007; Hall, 1989). Spor organizasyonlarının bir başka özelliği ise tüm ülke bazında
seyahat imajının kuvvetlenmesidir (Etchner ve Ritchie, 1993; Jones, 2001). Büyük spor organizasyonları
tarafından desteklenen seyahat imajı hem ziyaretçilerin çekilmesi hem de geri dönüşün artırılması
açısından hayati öneme sahip olduğu ifade edilmektedir. Spor organizasyonlarının bu önemli etkilerinden dolayı gerçekleştirilen organizasyonlarında büyüklüğü devasa olmaktadır. Dolayısıyla bireylerin ilgisi ve katılımı da o oranda artmaktadır.
Büyük spor organizasyonlarının potansiyeli ve ülkelere katkısı azımsanmayacak düzeydedir. Bu tür spor organizasyonları ve organizasyonların düzenlendiği bölgenin özellikleri boş zaman ve rekreasyon işletmeleri ve uzmanları tarafından dikkate alınması ve değerlendirilmesi gerekir.
Spor, kişisel ve toplumsal sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikleriyle önemli bir hizmet sektörü
olarak kabul görülmektedir. Ayrıca, günümüzün kitle iletişim araçları ve özellikle de medyanın etkisiyle
karlı bir reklam ve tanıtım aracı haline gelen spor, bir taraftan geniş kitlelerin yoğun ilgisini çeken bir
gösteri ve eğlence faaliyeti olarak tüketim sektörüne dönüşürken, diğer taraftan müteşebbisler için önemli miktarda finans hareketlerinin yaşandığı cazip bir ekonomik faaliyet alanı haline gelmektedir (Can ve ark. 2000). Sanayi devriminden sonra insanların ekonomik yönden gelişmeleri, daha fazla boş zaman bulabilmeleri, büyük yarışmaların önemi, sporun eğitimdeki rolü ve insanların barışa olan özlemi sporun günlük yaşamdaki gerekliliği ve son yıllarda iletişim alanında görülen teknolojik gelişmeler, sporu başlı başına bir endüstri haline getirmiştir (Biçer, 1994; Gündoğdu ve Devecioğlu, 2008). Endüstrileşen sporun en önemli ürünü ise büyük spor organizasyonlarıdır. Büyük spor organizasyonları bir kez düzenlenen ve genellikle ev sahibi konumundaki topluluğa hem olumlu (şehir imajını, turizm alt yapısı, ekonomik yarar, kültürel değişim, çevresel ve kültürel koruma) hem de olumsuz (ekonomik maliyet, sosyal ve çevresel problemler, kültürel çatışma) uzun dönemli derin etkiler yaratan organizasyonlardır (Şimşek, 2011).
Büyük spor organizasyonları, pek çok ülkede ve destinasyonda ekonomi ve turizm olaylarının en
heyecan verici ve en hızlı büyüyen örneklerinden birini oluşturmaktadır. Dünyada seyahat acentaları ve
rekreatif organizasyon işletmeleri hem bireylerin büyük spor organizasyonlarına katılımının
sağlanmasında hem de boş zamanlarının değerlendirilmesinde önemli bir araç olarak kullanılmaktadır.
Pek çok ülkede büyük spor organizasyonları boş zaman ve rekreasyon etkinliği olarak pazarlanmaktadır.
Bu bağlamda, gerçekleştirilen büyük spor organizasyonlarının boş zaman ve rekreatif anlamda
pazarlanması, Türkiye’de rekreasyon uzmanlarının istihdam sorununu giderebilecek çözüm önerilerinden biri olarak görülmelidir.
Sosyal ve Eğitim İçerikli Organizasyonlar
Sosyal ve eğitim içerikli organizasyonlar, boş zaman ve rekreasyon işletmeleri ile belediyelerin ve
okulların ortak çalışmasıyla düzenlenen boş zaman ve rekreasyon etkinliklerinin organizasyonudur.
Belediyelerin ve okulların boş zaman ve rekreasyon amaçlı yapmış olduğu uygulamalar halkın boş
zamanının değerlendirilmesinde önemli bir araç olarak görülmeli ve devlet tarafından bu uygulamalar
desteklenmelidir. Boş zaman ve rekreasyon hizmeti organizasyonu çerçevesinde değerlendirilebilecek
belediyelerin ve okulların yapmış olduğu uygulamalara ait örnekler şu şekilde sıralanabilir
Belediyelerde Yapılan Boş Zaman ve Rekreasyon Hizmeti Uygulamalarına Yönelik Etkinlikler
- Bölge halkına geleneksel ve evrensel müziğin çeşitli türlerini açık ve kapalı mekânlarda
sunulması - Mesleki, sosyal ve kültürel konularla ilgili tanıtım filmleri, multivizyon, sinevizyon ve slayt
gösterimlerinin yapılması - Gençlere ve çocuklara yönelik eğitim, kültür ve sosyal içerikli kursların açılması
- Sanat ve bilim akademilerin açılması
Çeşitli alanlarda eğitici, öğretici, sosyal becerileri geliştirici meslek edindirme kurslarının
açılması - Çocuklar, özürlüler, yaşlılar, kimsesizler ve toplumun değişik kesimlerine yönelik her türlü
rehabilitasyon programlarının düzenlenmesi - Spor etkinlikleri ve yarışmaların düzenlenmesi
- İhtiyaç duyulması halinde bölge halkının ve diğer kuruluşların kişisel ve amatör çalışmalarına
sergi, gösteri, panel, konferans, seminer ve çeşitli konulardaki toplantıların organizasyonlarını
profesyonel kişiler ve kurumlarla gerçekleştirilmesi. - Yaşlılara yönelik çeşitli etkinliklerin yapılması ve yaşlıların topluma kazandırılması konusunda
organizasyonların düzenlenmesi. - Gençlik merkezleri, çocuk kulüpleri, kadın danışma ve dayanışma merkezleri, yaşlılara hizmet
merkezi, yaşlılar lokali, engelliler hizmet merkezi, engelliler lokali, madde bağımlıları
rehabilitasyon merkezi, sokak çocuklarına yönelik merkezler, çocuk koruma evleri, şevkat evleri
gibi merkezlerin açılması ve faaliyetinin sürdürülmesi.
Okullarda Yapılan Boş Zaman ve Rekreasyon Hizmeti Uygulamalarına Yönelik Etkinlikler
- Piknik Düzenleme: Büyükler için oyun ve animasyon yarışmaları, turnuvalar, çeşitli gösteri ve
aktiviteler, spor etkinlikleri, dinlendirici aktiviteler, çocuklar için etkinlikler, adrenalin sporları
ve oyunları. - Gezi Düzenleme: Kültürel gezi, iş gezileri, isteğe göre düzenlenen geziler.
- Şenlik Düzenleme: Bahar şenlikleri, Kültür şenlikler, Kutlama şenlikleri, Müzik şenlikleri.
- Festival Düzenleme: Caz festivali, kültür festivali, sanat festivali, tarım ürünleri festivali, film
festivali (MEB, 2008).
Yukarıda ifade edilen sosyal ve eğitim amaçlı yapılan etkinliklerin organize edilmesi aşamasında boş
zaman ve rekreasyon işletmeleri görev alabilirler. Belediyelerin ve okulların gerçekleştirmiş olduğu
faaliyetler içerisindeki çeşitli etkinliklerin organizasyonunda boş zaman ve rekreasyon işletmelerinin
görevleri; organizasyonların alt yapısını oluşturmak (eğitmen, alan tahsisi, ulaşım, araç-gereç sağlama,
amaca yönelik etkinliğin oluşturulması vb.), organizasyon şemasını oluşturmak, etkinliğin reklamını
yapmak ve belediye ve okul yönetimi ile işbirliği içinde çalışmaktır. Dolayısıyla, organizasyonun
kurgulanması ile ilgili karmaşık süreç, boş zaman ve rekreasyon işletmeleri tarafından üstesinden
gelinmesi gereken en önemli unsurdur. Bu görevlerin yerine getirilmesinde en önemli ihtiyaçlardan bir
diğeri de uzman personelin sağlanmasıdır. Bu konuda, rekreasyon alanında uzmanlaşmış kişilerden
yararlanılması, boş zaman ve rekreasyon sektörünün gelişmesine ve sektör içerisindeki yeni iş
istihdamlarının oluşmasına katkı sağlayacaktır.
Özel Spor Merkezi Organizasyonları
Özel spor merkezi organizasyonları, ticari olarak hizmet veren spor merkezlerinin ürün olarak sundukları etkinliklerin tesis içindeki veya dışındaki organizasyonudur. Pek çok ticari spor merkezi aerobik, fitness, karate, tai box, sauna, gibi bireysel aktiviteler etrafından şekillendirilmiştir. Ancak gelişen boş zaman ve rekreasyon endüstrisi bu etkinliklerin bir çoğunun değişmesine, yeni türlerinin oluşmasına ve gelişmesine sebep olmaktadır. Spor merkezlerindeki bu değişime pilates, fitwork, ekspres gym, spinning, kinesis, dans, havuz cimnastiği, spa, şok havuzları, fin hamamı, squash, zumba, yoga, tai chi, body shape, body mind, power plate, çocuk pilatesi, çocuk cimnastiği gibi etkinlikler örnek olarak verilebilir. Ancak, spor merkezlerindeki bu değişim sadece tesis içerisinde yapılan etkinliklerle sınırlı değildir. Günümüzde spor merkezleri, ürünlerini tesislerinin dışında da sunmaya başlamıştır. Tesisleri içerisinde sundukları boş zaman ve rekreasyon ürünlerini sitelerde yaşayan ailelere, büyük iş merkezlerinde çalışan bireylere, fabrika çalışanlarına, hastane çalışanlarına vb. kurum ve kuruluşlara toplu olarak pazarlayabilmektedir. Spor merkezlerinin boş zaman ve rekreasyon ürünlerinin tesisleri dışındaki uygulama organizasyonlarına; site sakinlerine futbol, basketbol, voleybol, yüzme, su cimnastiği, aerobik, dans, çocuklar için eğitsel oyunlar gibi aktiviteleri paket programlar içerisinde sunması, hastanelerde ihtiyacı olan hastalara ya da hastane çalışanlarına pilates kurslarını vermesi, fabrika çalışanlarına spor yapma fırsatı oluşturacak organizasyonları sağlaması örnek olarak verilebilir.
Terapatik Rekreasyon Organizasyonları
Terapatik rekreasyon hastalık, engel ya da sosyal durum ile ilgili özel ilgiye ihtiyaç duyan bireylerin
sağlığını tekrar kazanmasına yardımcı olmak ya da bireylerin daha iyi bir yaşam kalitesini elde etmesi
amacıyla aktiviteyle, eğitimle ve rekreasyonla tedavi yöntemleri kullanan bir hizmet olarak
tanımlanmaktadır (Sylvester ve ark., 2001). Terapatik rekreasyon hizmetleri özel ilgiye ihtiyacı olan
kişilerin ilgi alanlarını ve yeteneklerini çeşitlendirerek bireylere destek olmaya çalışmaktadır. Ayrıca
beceri elde etmede, bağımsız yaşam hakkında anlayışa ve duruşa sahip olabilme, sağlıklı, kişilikli ve en önemlisi boş zamanı faydalı bir şekilde değerlendirmeyi yaşam şekli haline getirmiş bireyler oluşturmada etkili olan rekreatif bir etkinlik türüdür. Günümüzde terapatik rekreasyon hem sağlık merkezlerinde bulunan sağlık uzmanları hem de terapatik rekreasyon eğitimi almış rekreasyon uzmanları tarafından uygulanmaktadır. Terapatik rekreasyon organizasyonları ise çoğunlukla özel ya da kamu olan sağlık kuruluşlarında çalışanlar ya da kar amacı güden rekreasyon organizasyonu yapan işletmeler tarafından yapılmaktadır. Terapatik rekreasyon uzmanlarının çalışma alanları oldukça geniştir. Birkaç örnek verilecek olursa;
- Psikiyatri hastaneleri
- Rehabilitasyon merkezleri
- Madde kullanımı ve bağımlılığı tedavi merkezleri
- Nitelikli hemşirelik merkezleri
- Çocuklar, gençler ve yaşlılar için ev ve günlük tedavi imkanları
- Okullar
- Kamplar
- Huzur evleri
- Halka açık rekreasyon merkezleri
- Tıp hastaneleri
- Hapishaneler
- Kişiye özel uygulama
Terapatik rekreasyon uzmanları müşterilerinin duygusal, zihinsel ve fiziksel durumunu geliştirmek ve
korumak için sanat, el sanatları, hayvan, spor, oyun ve hareket, drama, müzik, toplu geziler gibi
etkinlikleri içeren teknikleri kullanırlar. Böylece bireyin depresyonunu, stresini ve kaygısını
azaltmasında, temel motor kontrollerini edinmesinde, beceri muhakemesini yapabilmesinde, kendine
güvenini elde etmesinde ve sosyalleşmesinde destek olurlar. Bunun yanı sıra, terapatik rekreasyon uzmanı engelli bireylere rekreasyon aktivitelerinden ve kamu kaynaklarından nasıl yararlanmaları gerektiğini öğreterek toplum içine dahil olmalarına yardımcı olurlar.
Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları; Terapatik Rekreasyon örnek organizasyonu; Osep Projesi
Rekreatif Alışveriş Organizasyonları
Boş zaman ve rekreatif alışveriş esnasında geçirilen zamanın daha etkili ve eğlenceli bir şekilde
değerlendirilmesi amacıyla ticari boş zaman ve rekreasyon işletmeleri tarafından yapılan etkinliklerin
organizasyonudur. Tüketiciler alışveriş sezonunda farklılaştırılmış ürünlerin satış mücadelesi içerisinde
belirli avantajlar elde ederler. Bunlar; yaygın seçim şansı, atmosfer, kolay erişim, satış görevlilerinin
sayısal artışı, yerel avantajlar, promosyonel aktiviteler ve ürün sergileme politikalarıdır. Boş zaman
esnasında tüketicinin alışveriş davranışı yaygın bir şekilde perakendecilerin rekabet stratejisi olarak
kullandıkları rekreasyonel alt yapıdan etkilenmektedir. Bu durum aynı zamanda bireyin alışveriş
deneyiminden duyduğu zevk vasıtasıyla mağaza sadakati, yenilikçi ilgi ve yüksek düzeyde tüketici
değerinin gelişmesine katkı sağlamaktadır (Rajagopal, 2006).
AVM’lerin sayısal artığı tüketicilerin alışveriş olanaklarının artmasına sebep olmaktadır. Buna paralel
olarak, hem AVM’ler hem de AVM’ler içerisindeki mağazalar arasında rekabet ortamı oluşmaktadır.
Rekabet ortamının oluşmasıyla AVM’ler tüketiciyi AVM içerisine çekebilmek için birçok rekreatif
organizasyondan yararlanmaktadır. Son yıllarda ticari amaçlı yapılan organizasyonların çeşitlenmesine en önemli katkıyı Alışveriş Merkezleri’nde reklam ve tüketici odaklı gerçekleştirilen rekreatif
organizasyonlar oluşturmaktadır.
Bu tür organizasyonlar;
- AVM içerisindeki tüketicilere yeni ürünlerin tanıtılması.
- Tüketicilerin daha rahat alışveriş yapabilmesini sağlamak için çocuklarıyla sosyal etkinlik adı
altında ilgilenilmesi. - Özel günlerin (anneler günü, tiyatro haftası, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı,
sevgililer günü) değerlendirilmesi (dans gösterileri, çocuk tiyatroları, yarışmalar, söyleşi, sergi
vb.). - Çocuklar için yaz ve kış okullarının (AVM içerisinde el sanatları, resim, müzik, spor, tiyatro,
matematik, ingilizce vb. eğitimler) düzenlenmesi olarak sıralanabilir.
AVM’ler içerisinde gerçekleştirilen rekreatif organizasyonlar tüketicilerin (aileler) AVM içerisine
çekilerek alışveriş ortamının oluşması sağlanmaktadır. AVM içerisinde sosyal amaçlı yapılan
etkinliklerin birçoğu çocuklar ile ilgilidir. AVM’lerde çocuklar üzerinde yoğun durulmasının bağlıca
sebebi AVM ile ilgili aidiyet duygusunun çocuklara yerleştirilmesidir. Bu sayede AVM’ye yönelik
aidiyet duygusu gelişmiş bir çocuğun yetişkin olduktan sonra alışveriş için aynı AVM’yi tercih etmesi
olasıdır. AVM içerisinde düzenlenen etkinliklerin çounda tüketicilerin ücrete tabi olmamasına karşın bu
tür etkinlikler ticari rekreasyon işletmelerinin AVM’lere yönelik ana ürününü teşkil etmektedir. Bu tür
etkinliklerde ticari rekreasyon işletmelerinin görevi organizasyonların alt yapısını oluşturmak (eğitmen,
alan tahsisi, ulaşım, araç-gereç sağlama, amaca yönelik etkinliğin oluşturulması vb.), organizasyon
temasını oluşturmak, etkinliğin reklamını yapmak ve AVM yönetimi ile işbirliği içinde çalışmaktır.
Dolayısıyla, organizasyonun kurgulanması ile ilgili karmaşık süreç, ticari rekreasyon işletmeleri
tarafından üstesinden gelinmesi gereken en önemli unsurdur.
Eğlence ve Animasyon Organizasyonları
Boş zaman ve rekreasyon işletmelerinin belki de en değerli ve en bilinen organizasyon örneklerinden biri
eğlence ve animasyon organizasyonlarıdır. Turizm Bakanlığına göre animasyon; seyahat eden ve
konaklama tesislerinde kalan müşterilerin hoşça vakit geçirmesini sağlamak amacıyla yapılan tüm
etkinlikler animasyon olarak ifade edilmektedir. Animasyon hizmetleri animatörler tarafından verilir.
Konaklama tesislerinde, konukların zamanlarını sağlıklı ve eğlenceli biçimde geçirmelerini sağlamak için
yapılan açık ve kapalı alan spor etkinliklerini yürütme bilgi ve becerisine sahip nitelikteki kişilere spor
animatörü denilmektedir (Ceylan ve ark., 2010). Ülkemizde turizm endüstrisinin gelişmiş olması ve
içerisinde boş zaman ve rekreasyon etkinliklerinin uygulanabilmesine yönelik özelliklerin kolaylıkla
anlaşılabilir olması, belki de boş zaman ve rekreasyon etkinliklerinin ülkemizde neden çoğunlukla turizm alanında icra edildiği sorusunun cevabı olabilir. Dahası, boş zaman ve rekreasyon etkinliklerinin turizm sektörüyle bütünleştirilerek algılanması ve rekreasyon uzmanlarının en temel işinin animasyon olarak görülmesi oldukça yanlış bir yanılsamadır. Çünkü, boş zaman ve rekreasyon sadece turizm endüstrisi içerisine sıkıştırılamayacak kadar büyük bir endüstriyel iş alanıdır. Önceki konularda ifade edildiği gibi boş zaman ve rekreasyon oldukça farklı ve çok büyük sektörlerle ilişkilendirilmiş durumdadır. Dolayısıyla, boş zaman ve rekreasyon yalnızca turizm endüstrisi içerisinde düşünülmemelidir.
Ülkemizde…
Boş zaman ve rekreasyon işletmelerinin turizm endüstrisi içerisinde ürünlerini
pazarlayabileceği bir çok tesis bulunmaktadır. Bu tesislere resort kompleksleri, oteller, hoteller, moteller,
yatak ve kahvaltı tabanlı konaklama yerleri, devletin tarihi hotelleri, tatil merkezleri ve köyü, çiftlik evleri, cruise gemiler ve feribotlar, üniversite ve kolejlerin yurtlarından tatil zamanın yararlanma, devre mülkler ve kamp siteleri örnek olarak verilebilir. İfade edilen bu tesislere boş zaman ve rekreasyon
işletmeleri rekreatif ürünlerini iki şekilde pazarlamaktadır. Birincisi, içerisinde çeşitli rekreatif etkinlikler bulunan gösteriye dönük paket programlardır. Paket programlar içerisindeki etkinliklerin süresi, çeşitliliği, güncelliği ve zenginliği boş zaman ve rekreasyon işletmeleri için çok önemlidir. Boş zaman ve rekreasyon işletmeleri paket programlarını anlaştıkları tesislere saat karşılığında satmaktadırlar.
Pazarlanan paket program beyaz parti, shaolin dansı, havai fişek gösterisi, ateş gösterisi, latin dansları,
hip hop, halk dansları, müzikaller (spamelote, vampirlerin dansı, aslan kral, güzel ve çirkin, madonna)
gibi etkinlikleri içermektedir. İkincisi, rekreatif etkinliğin düzenleneceği tesise rekreasyon uzmanı
istihdamının sağlanmasıdır. İstihdamı sağlanmış rekreasyon uzmanı ise gün boyu tesis içerisinde yapılan rekreatif etkinliklerden sorumlu olan personeldir. Tesis içerisinde plaj voleybolu, step aerobik, jimnastik, havuz aktiviteleri, su sporları, golf, tenis, dart, tombala, garden parti, çocuk kulübü vb. etkinlikler rekreasyon uzmanları tarafından yapılmaktadır.
Sanayi Rekreasyonu Organizasyonları
Ülkemizde, boş zaman ve rekreasyon alanında kolay ulaşılabilen, kolay uygulanabilen ve kolay sonuç
alınabilen rekreatif iş organizasyonlarının başında eğlence ve animasyon organizasyonları gelmektedir.
1990’lı yıllardan itibaren boş zaman ve rekreasyon olgusunun Türkiye’de yaygınlaşmaya başlamasıyla
birlikte, eğlence ve animasyon organizasyonlarının yanı sıra en çok ifade edilen bir başka boş zaman ve
rekreasyon organizasyonu, sanayi rekreasyonu organizasyonlarıdır. Ancak, ülkemizde sanayi
rekreasyonu organizasyonları ne yazık ki kolay ulaşılabilir, kolay uygulanabilir ve kolay sonuç alınabilir
bir özellik sergileyememiştir. Buna, boş zaman ve rekreasyon faaliyetleri yapan ticari işletmelerin sayısal
azlığı, var olan boş zaman ve rekreasyon işletmelerinin organizasyon tipine az ilgi göstermesi, rekreatif
sanayi organizasyonuna yönelik devlet desteğinin ve teşvikinin yetersizliği, sanayiyi oluşturan şirket
sahiplerinin ve çalışanlarının konu ile ilgili bilgi yetersizliği ve farkındalığındaki eksiklikler sebep olarak
gösterilebilir.
Sanayi devriminden sonra ABD’deki büyük şirketler, çalışanlarının boş zamanlarını değerlendirerek
onların daha verimli çalışabildiklerini fark etmiştir. Özellikle ofis ortamında çalışanların fiziksel
özelliklerini geliştirmek ve ruh sağlığına katkı yapabilmek için sportif aktivitelerden yararlanmışlardır.
Bowling, basketbol, voleybol ve beyzbol gibi takım sporları yaygın olarak kullanılmıştır. Günümüzde
birçok büyük şirket, çalışanlarının boş zamanını değerlendirmek için rekreasyon etkinliklerine sponsor
olmaktadır. Bu noktada, boş zaman ve rekreasyon işletmeleri bu tür sponsorluklardan yararlanmalı ve
rekreatif projelerini büyük şirketlere ürün olarak sunmalıdır. Bu sayede, boş zaman ve rekreasyon
işletmelerinin en etkili ve verimli organizasyon tipi olan eğlence ve animasyon organizasyonlarından
sonra ikinci büyük potansiyele sahip olan sanayi rekreasyonu organizasyonlarını ön plana çıkarabilir.
Çünkü…
Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları ‘nın alt dalı olan Sanayi rekreasyonu organizasyonlarında, tek bir organizasyon içerisinde çok büyük kitlelere ulaşabilme şansı oldukça yüksektir. Dolayısıyla, artan kitle sayısı, boş zaman ve rekreasyon işletmelerinin de kar oranlarını artıracaktır. Ancak, bu tür organizasyonların büyüklüğü, rekreasyonda proje yönetimini ön plana çıkarmaktadır. Dolayısıyla, yapılacak olan sanayi rekreasyonu organizasyonlarının bir proje dahilinde sunulması ve uygulanması önem arz etmektedir.
Büyük şirketler, çalışanlarının ruh ve beden sağlığını korumak ve iş verimliliğini sağlayabilmek için
yaptığı boş zaman değerlendirmelerini sadece şirket içerisinde değil aynı zamanda yapmış olduğu
anlaşmalar sayesinde özel işletmeler içerisinde de gerçekleştirmektedir. Buna, fitness, dans, havuz,
egzersiz stüdyoları, sauna, masaj, çocuk etkinlikleri vb. özellikler taşıyan spor ya da rekreasyon
işletmeleri örnek olarak verilebilir. Sanayi rekreasyonu organizasyonlarına sadece, şirket içerisinde ya da
özel işletmelerde boş zaman değerlendirmesi olarak bakılmaması gerekir. Çünkü şirket çalışanlarının
sadece kapalı alanlardaki boş zaman ve rekreasyon etkinliklerinden değil aynı zamanda açık alanda
yapılabilecek rekreatif organizasyon etkinliklerden de yararlanması gerekir. Açık alanda yapılabilecek
boş zaman ve rekreasyon organizasyonları (piknik, festival, trekking, oryantiring, atlı gezi, macera ve
ekstrem sporlar) hem ürün yelpazesinin genişletilmesinde hem de daha çok müşteri potansiyelinin ortaya çıkarılmasına katkı sağlayacaktır.
Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Organizasyonları makalemiz burada bitmiştir. Rekreasyon alanında aradığınız her şey rekreasyon.org’da
Boş Zaman Ve Rekreasyon Endüstrisinde Hizmet Sektörleri adlı makalemizi okumak için tıklayınz