Karar Alma Süreci

Karar Alma Süreci ; Karar alma sürecinde karşılaşılan sorunlara çözüm bulmak amacı ile mantıklı bir karar alma sürecinin parçası olan bazı teknikler geliştirilmiştir. Beş adımlı karar alma süreci şu şeklide incelenmiştir (Luecke, 2008);

• Sizi başarıya götürecek sağlıklı bir ortam hazırlayın.
• Konunun çerçevesini çizin.
• Seçenekler yaratın.
• Seçenekleri değerlendirin.
• Size en iyi görünen seçeneği seçin.

Bu bölümde, beş adımdan oluşan bu karar alma süreci basamakları kısaca incelenecektir.

5 Adımda Karar Alma Süreci Basamağı

Başarı İçin Gerekli Ortamın Hazırlanması

İlk adım etkin kararlar alınmasını olası kılan bir ortam hazırlamaktır. Yöneticilik/liderlik yapılan örgütlerde sık sık sağlıklı kararlar almanızı engelleyecek faktörler bulunacaktır. Örneğin çalışanlar arasındaki çekişmeler sağlıklı tartışma ortamını ortadan kaldırmaktadır. Bu durumda lider farklı görüşlerden yararlanamaz. Bu gibi durumlarda her karar, yeterli bilgiye dayanarak alınmış bile olsa, sadece o duruma özgü, geçici bir nitelik taşır ve önemli tercihlerle başa çıkmak için belirgin bir yaklaşım tarzı yoktur. Sağlıklı kararların alınmasına uygun bir ortam genellikle bu tür problemlerden arındırılmıştır. Üstelik bu tür ortamlarda sürece doğru kişiler katılır. Bu kişiler yaratıcı düşünmeyi ve dikkatli bir şekilde tartışmayı teşvik eden bir fiziki ortamda bir araya gelirler. Sağlıklı karar almaya uygun bir ortam, aynı zamanda kararın nasıl alınacağına dair sağlam kuralları da bünyesinde barındırmaktadır (Luecke, 2008).

Konunun Çerçevesinin Çizilmesi

Her başarılı karar, eldeki mevcut konuların her birinin işin hedeflerini nasıl etkileyebileceğinin net bir şekilde kavranmasına bağlıdır. Problemin doğasını anlamak çok önemlidir. Mevcut problemin çerçevesi çok iyi olarak çizilmezse doğru bir karara varmak güç olacaktır (Luecke, 2008).

Seçenekler Yaratma

Problemin çerçevesi düzgün bir şekilde çizildikten sonra, karar verecek olanlar, seçenekler yaratmak durumundadırlar. Alternatif seçeneklerin yokluğunda gerçek bir karara varmak mümkün değildir (Luecke, 2008).

Seçenekleri Değerlendirme

Bir dizi gerçekçi seçenek belirlendikten sonra, her olası seçeneğin ne gibi riskler içerdiği ve ne anlama geldiği, ayrıca bu seçeneklerin uygulanabilirliği değerlendirilmelidir. Uygun bilgisayar programları da dâhil olmak üzere, uygun karar alınabilmesi için analiz yapılabilen pek çok araç da bulunmaktadır (Luecke, 2008).

En İyi Alternatifin Seçilmesi

Bundan önceki tüm basamaklar düzgün bir şekilde yerine getirildikten ve karar verecek olan grup hedefinde uzlaştıktan sonra, karar verecek gruba üye kişiler her bir seçeneği mantıklı bir şekilde değerlendirebilir. İdeal koşullarda doğru seçenek hemen kendini gösterir. Gerçekte kişisel tercihler, belirsizlikler ve anlaşmazlıklar nihai kararı zorlaştırsa da karar verecek takımın bu güçlüklerin üstesinden gelmesini kolaylaştıracak teknikler de bulunmaktadır (Luecke, 2008;9).

Karar verme süreci ile ilgili başka bir sınıflamada ise karar verme, zaman yönünden üç aşamada incelenmektedir. Bu aşamalar şu şekilde incelenmektedir (Gürüz ve Gürel, 2006);

• 1. Sorunların ortaya çıktığı, bilgilerin toplandığı ve karara ihtiyaç duyulduğunun anlaşıldığı geçmiş zaman,
• 2. Seçeneklerin saptanıp bu seçeneklerden birisinin seçildiği şimdiki zaman,
• 3. Kararların eyleme dönüştürülüp sonuçlarının değerlendirildiği gelecek zaman biçiminde sınıflandırılmıştır.

Gürüz ve Gürel (2006) karar vermenin belirli bir zaman kesitinde ya da belirli bir anda gerçekleşen statik bir işlem olmadığını ifade etmektedirler. Zaman boyutundan hareket ederek karar vermeyi çeşitli aşamalardan oluşan bir süreç olarak tanımlamak mümkündür. Bu bağlamda karar verme sorunun farkına varma, sorunu saptama ve tanımlama, en uygun seçeneği seçme, uygulama olmak üzere beş aşamadan oluşmaktadır. Söz konusu aşamalar şu şekilde incelenmektedir,

Sorunun farkına varma: İyi bir karar, kararın verilmesini gerektiren etmenlerin bilinçli ve kapsamlı bir şekilde bilinmesini gerektirmektedir. Geçmişte alınmış kararlar ve gerçekleştirilmiş eylemler önemli bir veri kaynağı konumundadırlar. Karar verme sürecinde, liderin kontrolü dışında pek çok faktör etkili olmaktadır. Karar verme sürecinin öncesinde saptanmış olan amaçlar verilecek kararların odak noktasını oluşturmaktadır.

Sorunu saptama ve tanımlama: Sorunun saptanıp tanımlanması aşamasında, olumsuzluklara neden olan gerçek sorun ve sorunun kökeninde yatan neden ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Gerçek sorunu tanımlamada güçlük yaşayan liderler, çoğu kez hata yapma ve yanlış yollara sapma eğilimindedirler. Bu nedenle liderlerin, gerçek sorunun kökenine inmeleri gerekmektedir.

Seçenekleri bulma ve değerlendirme: Sorunu ortadan kaldırmaya yönelik olarak mevcut seçeneklerin bulunması ve seçeneklerin olası sonuçlarının değerlendirmeye tabi tutulması liderin mümkün olduğunca gerçekçi ve sistematik davranmasını gerektirmektedir. Matematik, istatistik, psikometri gibi bilim dalları ile olasılık kuramı, artan gelir gider kavramları gibi modellemeler bu kapsamda kullanılabilecek tekniklerden bazılarıdır.

En uygun seçeneği seçme: Seçeneklerin ve olası sonuçların saptanmasının ardından sıra, en uygun seçeneğin seçilmesine gelmektedir. Tüm tercihlerin sıralanarak akla ve mantığa en uygun olanının seçildiği bu aşama, oldukça kritik bir niteliğe sahiptir.

Uygulama: Bir kararın etkili olabilmesi bir eylemle sonuçlanması ile olanaklıdır. Özünde eylem odaklı bir süreç olan karar süreci, uygulama aşaması ile son bulmaktadır. Bu aşamada sürecin başarısı açısından, alınan tüm kararların ilgili taraflara bildirilmesine ve gerekli denetimlerin gerçekleştirilmesine özen gösterilmesi gerekmektedir.