Rekreasyonel aktivitelerinin doğal çevre üzerindeki etkilerinden ve doğal bütünlüğünün bozulmasından kaygı duyulmaya 1970’lerde başlandı. Rekreasyon ve Ekoloji üzerine İngiltere ve Amerika’da birçok araştırma yapıldı. Bu dönem ardından rekreasyon ekolojisi dönemini getirdi. Rekreasyon ekolojisi Liddle tarafından “yarı doğal çevrelerde, yabanıl alanlarda veya doğada yapılan açık alan rekreasyonun etkileri ile ilgilenir” şeklinde tanımlanmıştır. Rekreasyon ekolojisinin doğasının kapsamı tanımlanırken, rekreasyonel ekolojistlerin ilgisi bu konu üzerinde yoğunlaştı. İlk araştırmalar bitki örtüsü ve ezilmesi, bütün kaynaklar ve her türlü rahatsızlık üzerine odaklanmıştır. Rekreasyon ekolojisi alanı dört ana alanı içerir. (Plummer, 2009):
Toprak
Açık alan rekreasyonun üzerinde önemli ve büyük etkiler bıraktığı elementlerden ilki topraktır. Toprak, birçok açık alan rekreasyonunun sürdürülmesine temel olmakla beraber genellikle açık alan rekreasyonuyla ilişkili değildir. Toprağın üzerinde görünen kirliliğin dışında toprak canlıdır; canlı organizmalar, taşlar, kayalar, hava, su, ve günışığının üremesi ve sürdürebilirliği arasında bir etkileşim vardır.
Bitkiler
Bitkiler, doğadaki tüm likenleri, yeryüzü örtüsünü, çimleri, çalıları, ağaçları ve yosunları kapsar. Açık alan rekreasyonunun bitkiler üzerindeki etkileri toprağa göre daha gözle görülebilirdir. Ezilme, birçok form içinde en hızlı ve direk etkidir. Rekreasyonun gerçekleştiği alandaki bitkilerin boyunda ve eninde değişikler meydana gelebilir. Ezilmenin sonucunda veya türlerin uzaklaşmasının direk etkisi bileşimlerini de etkileyebilir.
Su
Açık alan rekreasyonunda su, doğal çevre elementlerinden en çok etkilenenlerdendir. Suyun çok önemli olmasına rağmen, açık alan rekreasyonun etkileri, suyla ilgili ekosistem nadiren önemsenmiş veya anlaşılmıştır. Açık alan rekreasyon alanlarında su kalitesi henüz en önemli etken değildir. Su temelli aktiviteler için vücudun direk temas ettiği sporlar dahil, kullanıcılar için içme suyu kaynakları da orta derecede önemlidir. Su ekolojisi genellikle su kalitesinin sürdürülmesi ile ilgili parametrelerle ilgilenmektedir. Açık alan rekreasyon aktiviteleri su kaynaklarını çok çeşitli yollardan etkilemektedir. Açık alan rekreasyon aktiviteleri su kaynaklarını çok çeşitli yollardan etkilemektedir. Rekreasyon, su ağlarına girerek sudaki bitkilerin kaybedilmesi, yabanıl hayat üzerinde direk ve indirek etkilerle kirliliğin nedeni olabilir.
Yabanıl Hayat
Açık alan rekreasyonu yaban hayatı sıklıkla etkiler. Özel aktivitelerin yapıldığı doğaya bağlı olarak, bu etkiler kasıtlı veya kasıtsız olabilir. Liddle yaban hayat ve rekreasyon arasındaki etkileşim tiplerini şu şekilde tanımlamıştır.(Plummer, 2009);
Birinci Tip Rahatsızlık;rekreasyonistleri fark edip rahatsız olan hayvanların durumudur. Örneğin, kampçı bir grubun karınca yuvası veya gelincik yuvası üzerine çadır kurması orada yaşayan canlıların evlerini yıkabilir, hareket kısıtlaması getirebilir.
İkinci Tip Rahatsızlık; yaban hayatın yeni duruma uyum sağlamak zorunda olduğu, doğal ortamın değiştirildiği durumdur. Örneğin, Çoruh nehri üzerine kurulan birçok baraj suların yükselmesine neden olmakta ve o bölgede yaşayan canlılar taşınmak zorunda kalmaktadırlar.
Üçüncü Tip Rahatsızlık; en ekstrem olanıdır, direk ve hayvanlarla zarar verici şekilde etkileşme durumudur. Örneğin avlanmadan dolayı canlı direk hayatından olmakta, hatta zamansız avlanma nediyle nesli tükenme tehdidi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bir başka örnek de özellikle tarım alanı açmak veya yerleşim oluşturmak için doğal hayatın yerleşik yabani hayvanlarının yaşam alanlarının istila edilmesidir.
Toparlayacak olursak Rekreasyon ve Ekoloji…
Rekreasyon ve Ekoloji ‘sinde yer alan yukarıdaki dört element arasında da etkileşim söz konusudur. Organizmalar arasındaki karmaşık bağlantıların ekoloji üzerinde baskısı vardır. Rekreasyonun etkileri sadece belirli doğa bileşenleri üzerinde değildir, ekosisteme girmesinin de etkileri olabilir. Ekosistem, biyolojik topluluklar halinde yaşayan ve birbirleriyle etkileşim halinde olan bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmaların içinde yaşadığı, fiziksel ve kimyasal çevreyle ekosistemle komşu ve atmosferde çevrili alandır. (Plummer, 2009).
EKOLOJİ isimli makalemizi okumak için tıklayınız.
Ardahan, F. ve Kalkan, A. (2017). Açık Alan Rekreasyonu. Ed. F. Ardahan. Ankara: DETAY