Otizm ve Spor

Sporun hem engelsiz hem de engelli kişiler için son derece değerli olduğu Otizm ve Spor bu yönde yapılan aktivitelerin engelli bireylerin mevcut performansını arttırmak, fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal yönden ortaya çıkan geriliklerini ve eksiklerini gidermek, hareket etmekten haz alma, eğlenme ve başarma gereksinimlerinin karşılanmasını sağlamak bakımından önemli bir araç olduğu bilinmektedir.

Otizmin nedenleri ve önleyici tedbirler henüz tam bilinmemektedir. Tam olarak tanı koyulamayan bir durumda tedavinin de çok zor olacağı bir gerçektir. Ancak birçok davranışsal terapi yöntemi var ki, fiziksel sosyal, bilişsel ve duyuşsal iyileştirmelere neden olmaktadır. Bu terapi yöntemleri içerisinde spor ve egzersiz aktiviteleri önemli bir yer tutar. Spor yoluyla elde edilen iyileştirmeler bir çok kere kanıtlanmıştır. Terapatik rekreasyonel spor uygulamalarının otistik bireyler genel vücut sağlığına katkısı bilimsel olarak en fazla kanıta sahip aktivite alanıdır. Özellikle de fiziksel ve sosyal gelişimleri ile duygusal yönden elde edilen  kazanımlar iyi bilinmektedir. Oysa bazı sanat veya el sanatları, drama vb. rekreasyonel terapi alanları için otistik bireylerin değişik yönlerden beklenilen gelişimlerine katkı sağlamadığı ya da katkısının sınırlı kaldığı ve bu yönde kuşkuların bulunduğu belirtilmektedir.

Sportif etkinliklerin daha kanıtlanmış ve gözlemlenebilir pozitif etkilerinin olması, otizm ve otizmden kaynaklanan sorunların giderilmesi veya azaltılması amacıyla sportif aktivitelerin daha fazla tercih edilir hale getirmiştir.

Diğer engelli gruplarında olduğu gibi otistik bireylerin de gelişim sorunlarının çözümü için uygulanan kognitif ve bilimsel programlar mevcuttur. Ancak tam bir gelişim sağlanabilmesi için hareket, motor beceri ve fiziksel yeterlilik ön şart sayılmaktadır.

Otistik bireylerin yaşam kalitesini artıran, daha bağımsız yaşama yeteneğini geliştiren, etkili, bir sosyalleşme sağlayan, stresini kontrol edebilen ve fiziksel yeteneklerini daha fonksiyonel kullanabilmek için güç elde ederek birçok soruna çözüm ulaştıran rekreasyonel spor etkinliklerinin alternatif bir tedavi şekli olabileceği kabul görmektedir.

Otistik bireylerde hareket becerilerinin gelişimi, bireyin daha karmaşık davranışları öğrenmesi açısından önemlidir. Bu becerilerin gelişimi, diğer vücut hareketlerine bir zemin hazırlamakta ve kompleks hareketlerin kazanılmasına yardımcı olmakta ve hareket eğitimi yoluyla duygusal ve sosyal gelişimler sağlanmaktadır.

Otizm ve Spor ne için önemlidir?

Spor otizmden doğan sorunların ortadan kalkması veya etkisinin azaltılması tedavisi veya rehabilitasyonu için vardır. Sporla elde edilecek beceriler ve davranış değişikleri yaşamı daha nitelikli ve bağımsız hale getirebilmek için gerekli olan davranışların geliştirilmesinde kullanılır.

Aşırı kilolu olma bazı otistik bireyler için bir temel sorunu oluşturur. Beslenme bozuklukları ve antipsikotik ilaçlarını da etkisiyle aşırı kilo veya obezite hali oluşmaktadır. Bu durum diabet, kalp damar veya kemik eklem sorunlarına yol açabilmektedir. Spor bilinçli ve bilimsel olarak planlandığında ve uygulandığında aşırı kiloların önlenmesinde ve daha birçok sorunun giderilmesinde önemli rol oynayacaktır.

Otistik bireylerin sportif aktivitelerde sınırlı motor fonksiyonların olabileceği unutulmamalıdır. Çoğunlukla düşük motivasyon, hareketi yapmada çekilen zorluklar, denge sorunu veya fiziksel, görsel, işitsel ve dokunsal uyaranlara aşırı tepki verme veya vermeme gibi durumlarla ortaya çıkan duyusal ve özellikle çoklu çalışmalarda ve sosyal etkileşimi gerektiren aktivitelerle ortaya çıkan sosyal sorunlar nedeniyle spor veya fiziksel aktiviteler otistik bireyler için bazı zorluklar taşıyabilir.

Bu sorunları aşıp programları sağlıklı olarak uygulayabilmek, otizmi ve otistik bireyleri iyi tanımak, her otistik bireyin ayrı ayrı özellikler ve farklılıklar taşıyabileceği gerçeğinin farkında olmak, ve buna göre uygun sportif rekreasyonel terapi programlarının yapılarak zorlukları büyük ölçüde ya da kısmen aşarak ancak mümkün olabilir.

Otistik bireylere yönelik sportif uygulamalarla ilgili bazı araştırmaların olduğu sonuçları itibariyle de pozitif katkılarından bahsedilmişti. Petetti’nin yaptığı bu araştırmalardan bir tanesinde otistik bireylere 9 aylık bir spor programı uygulatarak, fitness seviyeleri ve genel motor fonksiyonlarında gelişme gözlenmiş ayrıca zaman kullanımları, egzersiz kapasiteleri ve fiziksel uygunluklarında gelişmeler kaydedilmiştir.

Bir başka spor programı ise, yüzme ve su egzersizleriyle haftada üç gün altmışar dakikalık on hafta süreyle uygulanmış ve elde edilen sonuçlara göre otistik bireylerin hız, çeviklik, kuvvet, dayanıklılık ve esnekliklerinde değişimler gözlenmiştir.

Otistik bireyler için geleneksel tedavi yöntemleri çoğu zaman sıkıcıdır. Uygulamalarında da çeşitli zorluklar çekilir. Ancak spor aktiviteleriyle gerçekleştirilen terapi yaratıcı eğlendirici, oyunsal yönleriyle bir alternatif yaratır.

Rekreasyonel spor terapi programları genel vücut sağlığını geliştirmeye veya korumaya yönelik uygulanır. Fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal işlevselliklerinde sınırlılıklar olan otistik bireylerin bu eksiklerini gidermeye odaklanır. Bunun içinde çok çeşitli aktivite ya orjinal ya da uyarlanmış – adapte edilmiş olarak seçilir ve uygulanır.

Sportif aktivitelerle elde edilen beceriler, otistik bireylerin “gerçek boş zamanlarında” eğlenme dinlenme veya oyalanma amacıyla serbest halleriyle tekrarlanması, gündelik yaşamlarında, toplumsal aktivitelerinde ve daha bağımsız gerçekleştirebilecekleri bazı eylemlerinde kullanılması sonucunu ortaya çıkarır. Yani bireyin yaşam ve verimlilik kalitesinin arttırılmasını sağlanmış olur.

Spor etkinlikleriyle yapılacak bir rekreasyonel terapi programına amaçlar, ihtiyaçlar ve yapılabilirlik gibi özelikleri dikkate alınarak bütün spor branşları ve egzersiz türleri orjinal veya uyarlanmış şekilleriyle alınabilir.

Squashi masa tenisi, badminton, bowling, bocce, dart, cimnastik, basketbol, yüzme , aerobik, karate ve teakwonda gibi kapalı alan sporları ile yürüyüş, kampçılık, izcilik, oryantiring ve benzeri açık alan sporları ve daha birçok branş bu etkinliklere örnek teşkil eder.

Otizm ve Spor ‘un bireylere katkısı şöyledir;

Spor Branşlarının Otizme Katksı

Otizm ve Bowling; tekrarlanan yönüyle keyif verici aynı zamanda sosyalleştirici bir spor.

Otizm ve Trekking; egzersiz veya yoğun sosuual iletişim baskısı olmadan doğanın keyfinin çıkarılacağı güzel bir etkinlik türü.

Otizm ve bisiklet; açık havada ve güvenli ortamlarda tek başına veya grupla yapılabilecek denge geliştirici bir aktivite.

Uzak doğu sporları; fiziksel gelişimle beraber kendine güvenin artması.

Takım Sporları; arkadaş, emsaller ve aile bireyleriyle oynayıp zevk alabilecekleri, tutma, atma, yuvarlama gibi becerilerin geliştirebileceği ve tekrarlandıkça mutlu olunabilecek etkinlikler.

Otizm ve dans; iletişim ve ilişkileri geliştirmek dışavurum ve duygusal gelişim sağlar. Bireyin dans  ve hareketlerle ortaya koyduğu duyguları anlamaya çalışılır ve empati yoluyla karşılık verilir.

Otistik bireyler için uygulanacak rekreasyonel spor terapi programlarında kullanılacak malzemeler de önem taşır. Otizm ve Spor bireyleri mutlu edecek sportif materyaller içerisinde salınacak, trambolin, sallanan at vb., tırmanma materyali, binilebilecek büyüklükte araçlar, bisiklet, çocuk havuzu, kum havuzu, basketbol potası gibi malzemeler sayılabilir.

Etkinlik çeşidinin özelliğine göre spor malzemeleri ve egzersiz materyallerinin seçimine özen gösterilir. Bu malzemelerin hem fonksiyonel hem de kullanımlarının güvenli olmasına dikkat edilir.

Otizm ve Spor

[quotes quotes_style=”bquotes”]Karaküçük, S. (2012). Terapatik Rekreasyon, Gazi Kitabevi, Ankara.[/quotes]