Çizgili (İskelet) Kasların Yapısı

Çizgili kasların yapısı’nı anlayabilmek için öncelikle kasların bağ dokusun, sinir-kas desteğini ve histolojik yapısını incelemek gerekir.

Çizgili Kasların Yapısı

Fasya (Fascia) : Fasya terim olarak örtü, kaplama veya deri ile kas ve diğer organlar arasındaki geniş bir banttır (katman). 3 tipi vardır.

• Yüzeysel Fasya : Deri altındadır. Yağ ve gevşek bağ dokudan yapılmıştır. Dış katmanında yağ ihtiva eder ve iç yüzeyde esnektir. Su ve yağ depolar, ısı kaybını azaltır, korur, sinir ve kan damarları için geniş yolu sağlar.
• Derin Fasya : Bağ dokudur, yağ bulundurmaz, vücut ve organları birbirine bağlar, kasları birarada tutar ve fonksiyonel gruplara ayırır. Kasın boşluklarını doldurur.
• İç Yüzeysel (Subserous) Fasya  : Derin fasyaların iç katmanı (yüzü) ile seous membran (zar) arasında yerleşiktir.

Bağ Dokusu Bölümleri (Kılıfları)

İskelet kasları lif adı verilen kas hücrelerinin bir araya gelmesiyle ve bağ dokudan oluşur. Bu liflerin boyu 1mm-30cm ve çapları ise 1-100 mikron arasında değişkenlik gösterir. Bir kasta binlerce kas hücresi (lif) vardır. Her bir lifin üzeri endomisyum adı verilen bağ doku ile sarılmıştır. Belirli sayıda lifler (yaklaşık 100-150) bir araya gelerek fasikül  (kas lif demetlerini) oluştururlar ve fasiküllerin etrafı yine derin fasyanın yaygın bir hali olan perimisyum bağ dokusu ile örtülür. Nihayet kas fasikülleri (lif demetleri)’nin bir araya gelmesiyle çizgili kas dokusu meydana gelir ki, kas dokunun etrafı yine epimisyum (fibroz bağ doku) ile sarılır. Epimisyuma fasya adıda verilmektedir. Aşağıdaki tabloda kas üniteleri ve bağ dokuları gösterilmektedir.

Kasın Yapısal Ünite ve Bağ Dokuları

Bir iskelet kası kitlesi genellikle iskelet sisteminin iki eklemi arasında, kemiklerin iki ucundaki periosteumuna veya başka bir kasa, bağ dokudan oluşan tendonlar aracılığıyla bağlanırlar. Her üç bağ dokuda uzanımında tendonları oluştururlar. Böylece kaslar doğrudan kemikle bağlantı yapmayıp, kasta oluşan kuvveti tendonlar aracılığı ile kemiklere iletirler. Ayrıca iskelet kasları hücreleri uzun, silindirik şekilde ve çok sayıda nükleus (çekirdek) içerirler.

Buraya kadar kas hücrelerinin (lif) bir araya gelmesi ile kas lif demetleri ve kas lif demetlerinin bir araya gelmesi ile kas dokusunun oluştuğu ve her bir ünitenin bir bağ doku ile örtüldüğü açıklandı. Ama asıl önemli husus kas hücrelerinin nasıl oluştuğudur.

Myofibril ve Myoflamentler

Kas lifini çevreleyen hücre zarına sarkolemma adı verilir. Bu zar kas hücresini çevrelemektedir. Kas hücre sinir sınırı olan sarkoplazmada organik ve inorganik bileşikler bulunur. Mitakondria, sarkoplazmik retikulum, nükleus gibi hücre organelleri, myoglobin, ATP, PC, yağ ve glikojen sarkoplazmada var olan materyallerdir. Kas lifleri sarkoplazmada içerisinde asılı halde bulunan ortalama 1000 kadar myofibrillerden oluşmaktadır.

Myofibriller iskelet kasının kasılma mekanizmasında görev olan fonksiyonel birimlerdir. Uzunlamasına incelendiklerinde sarkomer adı verilen çok sayıda bölmelere ayrıldıkları görülür. Sarkomer kas hücresinde kasılma işini yapan en küçük birimdir. Sarkomeri dolayısıyla myofibrilleri oluşturan protein yapısındaki myoflamentler, ince (aktin) ve kalın (miyozin) olmak üzere iki türlüdür.

Sarkomeri (myofibrili) oluşturan ince flament aktin, troponin ve tropomiyozin proteinlerinden oluşurken, kalın flament sadece myozin molekülünden oluşur.

Aktin flamenti 50-70 angström (A), myozin flamenti 100-150 (A) uzunluğundadır, yani aktin daha küçük myozin daha uzun yapılıdır. Aktin flamenti aktinde yer alan moleküllerinin birbiri ardına sıralanması ile oluşur. Bir ince flamentte 300-4000 aktin, 50’şer tanede troponin ve tropomiyozin bulunur. Myozin flamenti orta bölgelerinin dışında çapraz köprüler içerirler. Çapraz köprülerde ATP-az enzimi gibi görev görerek ATP’yi parçalayarak enerji oluştururlar.

Kas hücresinde ki myofibril ve dolayısıyla sarkomerde myoflamentlerin yerleşim düzeni, iskelet kas hücrelerine çizgili görünüm verirler. Sarkomerin her iki ucunda aktin flamentlerinin oluşturduğu bölgeye “I” adı verilir ve açık renkli görülür. “A” bandı ise aktin ve myozin flamentlerince oluşturulur, koyu renkli görülür. “A” bandının ortasında ise yalnızca myozin flamentlerinden oluşan “H” bandı yer alır. Aktin flamentlerinin oluşturduğu “I” bandının arasında”Z” çizgileri bulunur ve iki Z çizgisi arasındaki bölgeye “sarkomer” adı verilir ve sırasıyla I;A;I bantlarından oluşur.

T-Tübül ve Sarkoplazmik Retikulum Sistemi

Sarkoplazmada bulunan hücre organellerinden sarkoplazmik retikulum (kas hücresindeki özelleşmiş düz endoplazmik retikulum) zar yapısındaki tübül sistemidir. İki bölgeden oluşur. Bunlar longiditional (uzunlamasına) tübüller (L-tübüller) ve bunların sonlandıkları sarnış bölgelerinden oluşur. L-tübüller myofibrillere paralel olarak yerleşen (seyreden) tübüllerdir. Transvers tübüller (T-tübüller) ise myofibrillerde dik olarak yerleşmişlerdir. Sarkoplazmik retikulumun sarnıçları transvers tübüllerle her iki yanda da komşuluk yaparlar. Böylece L-tübül ve sarkoplazmik retikulum sayesinde aksiyon potansiyeli lif içine kadar iletilebilir.

[quotes quotes_style=”bquotes”]Yararlanılan Kaynak : Prof. Dr. Mehmet GÜNAY, Prof. Dr. Kemal TAMER, Prof. Dr. İbrahim CİCİOĞLU, Spor Fizyolojisi ve Performans Ölçümü, Gazi Kitabevi, Ocak 2013[/quotes]