Lider ve Liderlik Kavramları

Lider ve Liderlik Kavramları ;Lider kavramı ile ilgili tanımlar incelendiğinde, liderin; bir grup insanı belirli amaçlar etrafında toplayabilen, bu amaçlara ulaşmak için onları etkileme, harekete geçirme yetenek ve bilgilerine sahip kişi şeklinde tanımlandığı görülmektedir. Lider kavramının esasını, başkalarını etkileyebilme ve onları davranışa yönlendirebilme oluşturmaktadır. Lider; başkalarını etkileyebilen, nereye, nasıl gidileceğini gösteren, hedef ve görev koyan, yol gösteren kişidir. Lider kaynakların, ödüllerin, cezaların kimlere nasıl dağıtılacağını belirleyen kişidir. Kime ne iş ve görev verileceğini ve grubun temel amaçlarını liderler belirlemektedir (Thompson, 1998). Lider ve Liderlik

Liderlik üzerine yapılan araştırmalar incelendiğinde ise, liderliğin gerçekte ne olduğu hakkında anlaşmazlığa düşüldüğü görülmektedir. Bu anlaşmazlıkların kökeni karmaşık bir kavram olan lidere, takipçilerine ve durumlara dayanmaktadır. Liderliği konu edinen araştırmaların bazıları, liderin kişiliği, fiziksel özellikleri ve davranışları üzerine odaklanırken, bazıları da lider ve takipçileri arasındaki ilişki üzerine odaklanmışlardır. Diğerleri ise, farklı durumların lider davranışı üzerindeki etkilerini incelemişlerdir (Hughes ve ark., 2002).

Liderlik kavramının bu karmaşıklığını ortadan kaldırabilmek için, değişik liderlik tanımlarını incelenmenin faydalı olabileceği düşünülmektedir. Liderlik üzerine gerçekleştirilen çalışmalarda liderlik, aşağıdaki gibi farklı biçimlerde tanımlamıştır. Bu çalışmalarda liderlik;

• Yaratıcı ve yönlendirici moral güç,
• Çalışanları ikna ederek, davranışlarını istendik biçime getirme süreci,
• İki ya da daha fazla birey arasındaki ilişkiyi etkileme özelliğinin varlığı,
• Grup üyelerinin çalışmalarını yönetme ve koordine etme,
• Takipçileri dönüştürmek, hedefleri başaracak bir vizyon yaratmak ve takipçilere hedeflere ulaşacak açık bir yol belirleme,
• Örgütlenen grubu hedeflere ulaşmada etkileme süreci,
• Ekibi etkili kılmak için durumlar yaratma
• Arzu edilir fırsatlar yaratan kaynaklara odaklanma eylemleri olarak tanımlanmıştır

Liderlik yöneticilik değildir. İyi bir yönetici iyi bir liderdir, fakat iyi bir lider muhakkak başarılı bir yönetici olacak diye bir kural yoktur. Liderler, üstün kişiler arası iletişim, yönlendirme, fikir verme ve temsil becerilerine sahiplerken, yöneticiler genellikle idari, teknik ve sözel becerilere sahiptir. Ayrıca liderler, yeni fikirler ortaya atmak ve diğer çalışanları bu fikirleri gerçekleştirmeye ikna etmek için yeterli kişisel güce sahip olduklarından dolayı örgütteki değişimlerin de öncüleridir. Etkin liderler kendi güçlerinin türüne ve kaynaklarının bilincine varmış, karşılaştıkları durumlara, takipçilerine ve yer aldıkları grup içerindeki konumlarına uygun liderlik tarzlarını kullanmayı öğrenmiş kişilerdir (Thompson, 1998).

Lider ve Liderlik Kavramları Tanımı

Literatür içerisinde yaygın olarak liderlikle ilgili düşüncelerin aşağıdaki gibi birkaç bölüme ayrıldığı görülmektedir (Sadler, 1997):

• İlk olarak liderlik, etkinlik ya da süreçtir,
• İkinci olarak bu süreç, örnek davranışları etkileme ya da ikna etmeyi içerir,
• Üçüncü olarak liderlik, liderler ve izleyiciler gibi aktörleri içerir,
• Son olarak liderliğin, hem genel hedeflere ulaşmayı hem de bireysel hedeflere ulaşmayı taahhüt ederek grup bütünlüğünü arttırmayı ve örgütsel değişimi ya da desteği sağlamayı hedefleyen değişik sonuçları vardır.

Tanımlar içerisindeki farklılıklarla, liderlik beklentileriyle ve tüm liderlik pozisyonunun bölümleri olan üç anlamlı değişkenle (insan, görev, çevre) birlikte, bazı liderlik kriterleri vardır. Etkili grup liderlerinin yaygın olarak dört özelliği sergiledikleri belirtilmektedir (Ivancevich ve Matteson, 2002):

• Liderlik ettikleri insanlara yön ve anlam kazandırmak
• Güven sağlamak
• Eylemleri onaylamak ve risk almak. Proaktif olmak, başarıya ulaşırken risk almaya hevesli olmak
• Umut verici olmak. Hem somut hem de sembolik yollarla başarıya ulaşabilecek fikirleri desteklemek

Bunların dışında liderlik (Tiryaki, 2000):

• Grup sürecinin bir fonksiyonudur,
• Kişiliktir,
• Önder olmaya ikna edilendir,
• İnandırmanın bir şeklidir,
• Eylemlerin ya da davranışların bir oluşumudur,
• Güçlü bir ilişkidir,
• Başarıya ulaşmak için bir araçtır,
• Etkileşimin etkisidir,
• Ayırt edici bir roldür

Liderlikle ilgili yapılan tüm tanımların, liderliğin üç önemli bileşenini ifade ettikleri gözlenmektedir. Liderlik (Chelladurai, 1999):

• Davranışsal bir süreçtir,
• İnsanlar arası doğal bir ilişkidir,
• Üyeleri, grup ve örgütün hedeflerine doğru etkilemeyi ve motive etmeyi amaçlar.

Tüm bunların ışığı altında Barrow; liderliği, “Bireyleri ve grupları hedeflerine doğru yönlendirirken, onlara etki eden davranışsal süreçtir” şeklinde ifade etmektedir (Horn, 1992). Liderlik, belirli şartlar altında, belirlenmiş kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve yönlendirmesi süreci olarak tanımlanabilir. Liderlik, liderin yaptığı işlerle ilgili bir süreçtir. Lider ise, çalışanlarını bulundukları kurumun hedefleri ve amaçları doğrultusunda davranmaya yönelten, etkileyen kişi olarak kabul edilmektedir. Liderlik sürecinin temelini, bir kişinin başkalarını etkileyebilmesi oluşturmaktadır. Etkileme olayının liderin kullandığı güç kaynakları ile yakından ilişkisi olduğu düşünülmektedir (Koçel, 2005).