Kent Planlamalarında Rekreasyon

Herkes için Spor ve Wellness Kongresi geçtiğimiz günlerde Antalya Antalya Asia Beach Resort Spa Hotel’de yapıldı. Gazi Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Rekreasyon Bölüm Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Beyza Merve Akgül “ Kent Planlamalarında Rekreasyon ” hakkında sempozyum verdi.

“Kent öncelikle içinde yaşayanların çoğunluğunun tarım dışı faaliyetlerde çalıştığı ve belli bir nüfus yoğunluğuna sahip insanların barınmadan eğlenceye ihtiyaçlarının karşılandığı bir yerleşim birimi olarak karşımıza çıkıyor. Dar anlamda baktığımız zaman kent sayısının artmasından başka bir şey değil. Tabi sanayileşmeyle beraber ortaya çıkan bir kavram kentleşme. Ve şu anda son verilerde Türkiye’ye baktığımız zaman insanların %89’u kentlerde yaşıyor. Tabi kentleşmeyle beraber çalışma saatlerinin iş yaşamının düzene girmesiyle birlikte kişilerin boş zamanları ortaya çıkmaya başlıyor. Çünkü artık zamanları planlı boş zamanları ortaya çıkıncada bu kentteki iş hayatı ve monoton hayatları ile beraber rekreasyon kavramının gündeme geldiğini yani sanayileşme ve kentleşmeyle beraber boş zaman ve rekreasyon kavramının ortaya çıktığını biliyoruz. Peki bugünün kentleri nasıl?

Bugünün Kentleri;

• Yoğun Hizmet Sektörü
• Sosyal ve Kişisel İhtiyaçlara Karşılık Veren Rekreasyonel Alanlar ve Bilişim Merkezleri

Boş Zaman Kullanımını Etkileyen Faktörler;

• Toplumun Üretim İlişkileri
• Teknolojik Gelişmeler
• Sosyo-Ekonomik Yapı
• Örgütlenme Biçimi
• Değer yargıları
• Kültür
• Ulaşım
• İklim
• Cinsiyet
• Yaş
• Sosyal sınıf
• Eğitim düzeyi
• Aile yapısı

Rekreasyon Faaliyetlerine Olan Talebin Artışı;

• Boş zaman artışı
• Gelir seviyesinin yükselmesi
• Teknolojik Gelişmeler
• Kentleşme eğilimleri
• Nüfus artışı ve hareketliliği
• Kitle İletişim araçları
• Eğitim ve kültür seviyesinin  yükselmesi
• Değişen yeni sağlık bilinci
• Tüketici tercihlerinde değişmeler
• Siyasi otorite ve diğer kurumların etkisi

3194 Sayılı İmar Kanunu’na göre kişi başına 10 m2’lik aktif yeşil alan standardı vardır.

• 5000 nüfuslu ilköğretim ünitesi düzeyinde 1.5 m2/kişi yeşil alan(oyun ve çocuk bahçesi)
• 15000 nüfuslu mahalle ünitesi düzeyinde 4 m2/kişi yeşil alan(mahalle parkı ve spor alanı)
• 45000 nüfuslu kent ünitesi düzeyinde 4.5 m2/kişi yeşil alan(park ve stadyum)

Gelişmiş Ülkelerde 20 m2 Türkiye’de 1-9 m2 arasında

Kentin Rekreasyon Alan Sistemi Oluşturulurken;

• Yerleşim yerlerinin doğal yapısı
• Mekanın konumu
• Kullanıcıların boş zaman kullanımı ve boş zaman alışkanlıkları belirlenmelidir.
• Spor alanlarının, kentlerin hava ve gürültü kirliliğinde en az etkilenen bölümlerinde ve geniş yeşillikler içinde kurulması bir ilke olarak benimsenmektedir.
• Parklarla birlikte planlanmalıdır. Park – spor kombinasyonu.

Kentsel Dönüşüm;

Ana hedefi sağlıklı ve yaşanabilir kentler yaratmak amacıyla sağlıksız kent parçalarının yeniden yapılandırılarak kente tekrar kazandırılmasıdır (Öztaş, 2005).

Kentsel dönüşüm; kentsel sorunların çözümünde; ekonomik, mekânsal ve toplumsal koşulları dikkate alan kapsamlı bir eylem planlama sürecidir (Es, 2012).

• SÜRDÜRÜLEBİLİR
• YAŞANABİLİR
• SAĞLIKLI
• ÇAĞDAŞ

Kentsel Dönüşümün Amaçları;

• Yerel topluluğun ihtiyaçlarının tespit edilmesi
• Toplumun alt gruplarının özel ihtiyaçlarının tanımlanması
• Toplumun sosyal ve ekonomik durumunun iyileştirilmesi için ortak hedefler geliştirilmesi  (REKREASYON)

Dünya’da ve Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Rekreasyon;

Hiroşima-Danbara Kenti Kentsel Dönüşüm Projesi (JAPONYA)

Danbara bölgesinin temel ihtiyaçlarından biri de gençler ve yetişkinler için dinlenme imkanı sağlayacak mekânlardır. 1995 yılı itibari ile Danbara 5 park alanı (1 000 – 2 500 metrekare), 2 yeşil alan ve 13 oyun parkına kavuşmuştur. Bütün yeni parklar ve oyun alanları bölgenin geleneksel karakterini yansıtacak şekilde dizayn edilmiştir(Acar, 2015).

Dikmen Vadisi Projesi (ANKARA)

Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Geliştirme Projesi Ankara’da kültür ve rekreasyon sisteminin önemli bir unsuru olan bir vadiyi kapsayan büyük ölçekli yenilenebilir projelerinden biridir (Dündar, 1997).

Kentsel Dönüşümde Temalı Konutlar, Rezidans Kültürü Üzerine;

• Küreselleşme
• Neoliberalizm
• Tüketim Kültürü ve Yaşam Tarzı
• Aile’nin Yeniden İnşası

Küreselleşme;

Dünya ölçeğinde hakim siyasi ve ekonomik ideoloji olan neoliberal  küreselleşme, tüm toplumsal olguları ve yaşam biçimlerini etkisi altına almıştır.

Yaşanan bu süreçten kent ve rekreasyon alan yapımı da etkilenmiş, konut ve rekreasyonel alanlar yeni nitelikler kazanarak yapısal ve anlamsal dönüşüm geçirmiştir.

Kültür: Olguları, eşyaları, boş zaman anlamları, inançları, sözleri, tercihleri, zevkleri ve değerleri yansıtan sembollerin üretimi, değişimi ve ifadesinin düzeni(Waters,2001).

Neoliberalizm;

• Toplumsal bağlar zayıflar, bireysellik ön plana çıkar.
• Birey yaşadığı topluma yabancılaşır.
• Bireysel çıkarlar ve güvenlik  ön plana çıkar.
• Toplumsal ilişkiler, yaşama ve düşünme biçimleri değişime uğrar.
• Gündelik yaşam yeniden yapılanır.

Tüketim Kültürü;

Tüketim, (sadece nesnelerle değil, aynı zamanda kollektivite ve dünyayla) etkin bir ilişki biçimi, insanların yaşamak için neler yaptıklarının yanında, insanları karakterize etmek ve tanımlamak için yaptıkları her türden toplumsal eylem olarak tanımlamaktadır (Baudrillard, 2010;  Chaney, 1996).

• Prestij, farkındalık, bir gruba aidiyet
• Kimlik ve imaj edinme, sınıf atlama
• Ürün tanıtımı geri planda, yaşam olumlu değişeceği (Dağtaş ve Dağtaş, 2009).

Yaşam Tarzı;

Bir kimsenin bedeni, giysileri, konuşması, boş zamanı kullanması, yiyecek ve içecek tercihleri, ev, otomobil, tatil seçimleri vb., mülk sahibi / tüketicinin beğeni ve üslup duygusunun bireyselliğinin  işaretleri olarak görülmektedir (Featherstone, 2005; Baudrillard, 2010).

Ailenin Yeniden İnşası;

Toplumsal düzende yaşanan dönüşüm ile birlikte, geleneksel aile biçimlerinin ortadan kalktığı, evlilik kurumunun özelliklerinin farklılaştığı, yeni aile yapısı ve yaşam biçimlerinin ortaya çıktığı, kadının toplumsal konumu ve çocuk sahibi olmanın ailedeki ve toplumdaki öneminin değiştiği bir toplum yapısı oluşmaya başlamıştır.

Orta sınıf ailesinin becerisi para harcamak ve borca girmek olduğu kadar, programlı eğlence ve görünüşte sağlıklı birliktelik sağlayan aile aktivitelerine katılmaktır. Bu bağlamda, neoliberal aile ‘alışveriş’ ve ‘seyahat’ olmak üzere iki özellik ile kendini göstermektedir (Ventura, 2016).

Bu bağlamda;

Bir kentin, kentsel bölgenin veya bölgenin; ulaşım ve iletişim altyapısının geliştirilmesi, kentsel dönüşüm projelerine yapılan yatırımların arttırılması, prestij projelerinin gerçekleştirilmesi, ofis mekanlarının yeni teknolojik olanaklarla donatılarak sayılarının arttırılması, eğitim, spor, sağlık, kültür ve eğlence tesislerinin çoğaltılması, gibi rekabetçi koşullarla donatılması şeklinde gerçekleşmektedir (Gedikli, 2012).

• Temalı konutlar ve rezidanslar; yeni oluşumlar ve kapılar ve çitler ile yeniden düzenlenmiş yerleşmeleri içermekte ve şehir merkezinde veya şehirden uzak lüks sitelere, uzun bloklara ve yoksul mahallelerinden en zengin mahallere kadar görülmektedir (Blakely ve Snyder, 1997).
• Yaşam tarzı toplulukları
• Aktif sosyal yaşam
• Enerjinizi spor  salonuna ulaşmak için değil, spor yapmak için kullanacaksınız. Yanı başınızdaki fitness merkeziyle spor yapmanın keyfini istediğiniz zaman çıkarabileceksiniz.” (Eroğlu GYO, 2017)

Kentsel Dönüşümde AVM Olgusu, Rekreatif Alışveriş;

Çağdaş ekonomide, „alışveriş‟ açıkça önemli bir etkinliktir. Alışveriş farklılaşmış bir etkinlik olarak görülmektedir. Sadece bir şeyi satın alma değil aynı zamanda eğlence ve boş zaman etkinliğidir.

Klimalı, çekici ve baştan çıkarıcı ortamıyla kapalı alışveriş merkezlerinin ortaya çıkışı alışveriş çehresini değiştirmiştir.

Bu merkezler mal satın alınmasını da içeren ancak aynı zamanda, yeme-içme, eğlence, insanlarla bir araya gelme ve görülme gibi deneyimler için insanların ilgisini çekmeye başlamıştır (Gilloch ve Benjamin, 1996‟den akt. Thorns, 2004: 133).

Ankara’da toplam 42 adet AVM bulunmaktadır. Her 1000 kişiye 300 m2

Kentsel Dönüşümde Yavaş Şehirler ve Rekreasyon;

Dünyanın bir miras değil emanet olduğu düşüncesi çerçevesinde, hem bugünün hem de gelecekte aynı yerde yaşayacak insanları ve onların yaşam kalitelerini merkeze alan farklı sürdürülebilir kent yaklaşımları ortaya konulmuştur. Bu yaklaşımlardan biri de “yavaş kent (cittaslow)” hareketidir

Kentsel yaşam kalitesi:  günümüzde önemi gittikçe artan kentler arası rekabette de en etkili faktörlerden biri olarak dikkat çekmektedir. Global ve yerel sürdürülebilirliğin sağlanmasına yönelik olarak kentsel çevrenin korunması ve iyileştirilmesi, kentsel yasam kalitesinin yükseltilmesine yönelik konular çok önemli bir yer tutmaktadır. Bu noktada rekreasyonel alanlara çok önem  verilmektedir.

Yavaş yaşamın temeli, sahip olunan zamanın anlam ve önem taşıyan uğraşılar için kullanılmasıdır

• Kent dokusu önemli
• Yaşam tarzı standartlaşmasının önüne geçmek
• Yerellik önemli, yerel kalkınma önemli
• Çevreye duyarlı ,sürdürülebilirlik
• Kent kimliği önemli
• Ekorekreasyonel faaliyetlere, festivallere önem veren
• Belli nüfus yoğunluğuna sahip
• Yaşam kalitesini esas alan; sürdürülebilir kent modeli.

Kentsel Dönüşümde Sağlıklı Kentler Projesi;

Bütün ülkelerin sağlıklı, güvenli ve refah içinde bir geleceğe sahip olması  ancak küresel bir işbirliği ile olanaklıdır. Bu işbirliklerinden biride DSÖ  Sağlıklı Kentler Projesidir.

Kentler, nüfusun artmasına bağlı olarak hızla gelişmektedir. Bu hızlı gelişme kent belediyelerinin sorumluluğunu artırmaktadır. Kent belediyeleri, kentte yaşayanların sağlığına ne denli duyarlı olurlarsa, kentte o kadar yaşanabilir olur.

Sağlıklı Kentler Projesi, kentte yaşayan ve çalışan insanların fiziki, psikolojik ve çevresel refahlarını geliştirmeyi amaçlayan, uzun dönemli bir kalkınma projesidir (Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2005).

Bir kentin sağlıklı olması, yalnızca sağlık düzeyinin iyi olması değil, yurttaşları ve kenti ilgilendiren her konuda iyi bir düzeyde olmasıdır. Bunu  belirlemede var olan uluslar arası ölçütler kullanılarak her ülkenin, her kentin kendi yapısı göz önünde bulundurularak değerlendirme yapılır.

Sonuç olarak;

Yaşanabilir kent; yaşayan kentin temelidir.

Kentler yaşayan organizmalardır ve bir organizmanın yaşam niteliklerini nasıl organların sağlıklı niteliği belirliyorsa, bir kentin yaşanabilirliğini de içinde yaşayan insanların yaşanabilir bir ortama sahip olup olmadıkları belirlemektedir.

Bireylerin yaşadıkları kentte; fiziksel, sosyal, ekonomik ve psikolojik tüm ihtiyaçları karşılanıyorsa o kentte yaşam kalitesinden söz edilebilir.

Kentin akciğerlerini bu anlamda rekreasyonel alanlara benzetirsek, insanların ihtiyaçlarıyla tasarlanmış bu alanlara katılmak insanlar için günümüzde artık bir zorunluluk ve en büyük istektir.” dedi Akgül.

Sunum bitiminde Prof. Dr. Sami Mengütay Doç. Dr. Beyza Merve Akgül’e Plaketini takdim etti.